Μετά την έκρηξη της ελληνικής επανάστασης του 1821, ο Σουλτάνος μπροστά στην αδυναμία του να αντιμετωπίσει την κατάσταση ζήτησε τη βοήθεια του υποτελή του αντιβασιλιά της Αιγύπτου Μωχάμετ Άλι. Έτσι από το Μάιο του 1822 ο Μεχμέτ Άλί Χασάν Πασάς είχε ξεμπαρκάρει στη Σούδα. Ο Μωχάμετ Άλι συνέχισε την παρουσία του στην Κρήτη μέχρι το 1830. Με το λεγόμενο Πρωτόκολλο του Λονδίνου (3 Φεβρουαρίου1830 ν. η.) καθορίστηκαν τα σύνορα του νεοπαγούς ελληνικού κράτους και έμεινε έξω η Κρήτη, ερημωμένη και πικραμένη από το γεγονός ότι οι αγώνες της, αποδείχτηκαν μάταιοι. Μένοντας η Κρήτη εκτός Ελλάδος ο Σουλτάνος μεταβίβασε στον Μωχάμετ Άλι επίσημα το νησί σαν ανταμοιβή των υπηρεσιών του παίρνοντας ένα σχεδόν συμβολικό τίμημα εικοσιπέντε εκατομμύρια γρόσια.
Ο δεύτερος τουρκοαιγυπτιακός πόλεμος του 1839 με τη μεσολάβηση των Δυνάμεων καταλήγει στη Συνθήκη του Λονδίνου του 1840, με την οποία ο Μωχάμετ Άλι, παρά τις θριαμβευτικές του νίκες, περιορίζεται στην Αίγυπτο. Μαζί με τις άλλες κτήσεις του χάνει και την Κρήτη, που επανέρχεται στην τουρκική κυριαρχία. Με το σουλτανικό φιρμάνι διορισμού του Μουσταφά Πασά Διοικητή Κρήτης, που έφθασε στην Κρήτη στις 8 Δεκεμβρίου 1840, λήγει και τυπικά η περίοδος της Αιγυπτοκρατίας. Ο Στρατής Παπαμανουσάκης χαρακτηρίζει την δεκάχρονη περίοδο της αιγυπτιοκρατίας στην Κρήτη με τον μουσικό όρο «ιντερμέτζο στην Τούρκικη κατοχή» και Βασίλης ο Ψιλάκης την χαρακτηρίζει ως περίοδο «εστιλβωμένης δουλείας».
Ο Μωχάμετ Άλι, εκτός από τα δημόσια έργα που κατασκεύασε στην Κρήτη έργα, ίδρυσε και δύο τυπογραφία, ένα στα Χανιά και ένα στο Ηράκλειο. Το τυπογραφείο στα Χανιά ήταν μεγαλύτερο και σ΄ αυτό τυπώθηκε και εκδόθηκε για πρώτη φορά εφημερίδα στην Κρήτή (1831), η «Βακάι Γκιριτιγιέ» γνωστή σε μας ως «Βακάι Γκιρίτ» (Vakayi Giridiye – Κρητικά Γεγονότα), στα πρότυπα της εφημερίδας «Βακάι Μισιριριγιά » (Vakayi – Misiriya – Αιγυπτιακά Γεγονότα), που εκδιδόταν στην Αίγυπτο.
Η Βακάι Γκιριτιγιέ ήταν εβδομαδιαία και δίγλωσση, τουρκικά και ελληνικά. Επιθεωρητή και εκδότη της εφημερίδος όρισε τον Αλί εφένδη Ζάμ, στον όποιον έδωσε πληρεξούσιο να την ίδρυση και του έστειλε όλα το απαιτούμενο τούρκικο υλικό από την Αίγυπτο, και ζήτησε από τον διοικητή του νησιού να συμπλήρωση το ελληνικό υλικό από τον Μωρία. Βοηθό στην έκδοση της εφημερίδας όρισε τον Χουσέν εφένδη τον Καντερλήν, που εργαζόταν πριν στην «Βακάι Μισιριγιά» και γνώριζε την τυπογραφική τέχνη.
Η εφημερίδα περιλάμβανε μετεωρολογικές πληροφορίες και στα κύρια άρθρα της τα εσωτερικά και εξωτερικά γεγονότα, που σχετίζονται με τον Μωχάμετ Άλι, τις πολεμικές του δραστηριότητες και, τις νίκες του. Στην εφημερίδα καταχωρούνταν τα εσωτερικά γεγονότα του νησιού, δικαστικές, διοικητικές, ιδρυτικές υποθέσεις και ποινικές αποφάσεις της κυβέρνήσης, ο αριθμός των εμπορικών πλοίων, που ελλιμενιζόταν στο νησί, με την δήλωση τι φέρνουν και τι παραλαμβάνουν και γενικά την δραστηριότητα της κυβέρνήσης, αναφέροντας τις διορθώσεις που επέφερε στα διάφορα μέρη του νησιού και το ενδιαφέρον της κυβέρνησης στο πεδίο της υγείας.
Στην εφημερίδα ήταν συνδρομητές πολλοί ανώτεροι αξιωματούχοι του στρατού και επίσημοι από την Κρήτη και την Αίγυπτο και όλοι οι πρόξενοι και εκπρόσωποι των ξένων κρατών στην Κρήτη.
Σε ιδιαίτερο τόμο διατηρήθηκαν τα τεύχη της εφημερίδας στο συμβούλιο των Χανίων, ταυτόχρονα ετοιμάσθηκε ολόκληρος τόμος με τις εφημερίδες που στάλθηκε στη βιβλιοθήκη (Ταφταρχανά) του Καΐρου.
Η Ζενάπ Ισμάντ Ρασέντ αναφέρει ότι χαρακτηριστικό σήμα της εφημερίδας ήταν «οι πυραμίδες με δένδρο ελιάς» Τα τεύχη όμως, που υπάρχουν στην Ελλάδα έχουν ως σήμα δύο δένδρα και ανάμεσα τους ένα κάστρο. Από παρατήρηση και συγκριτισμό των εξήντα φύλλων της Βακάι Γκιριτιγιέ, που συνέλεξα σε ηλεκτρονική μορφή από ξένα πανεπιστήμια και έχω στην διάθεση μου ως και των φύλλων που υπάρχουν στην Ελλάδα, παρατήρησα τα παρακάτω.
Η εφημερίδα ξεκίνησε το 1831 με σήμα δύο δένδρα και ένα κάστρο, γύρω στο 1832, άγνωστο πότε μια και δεν μπορούμε να έχουμε όλα τα φύλλα της εφημερίδας, το σήμα αλλάζει και γίνεται δυο δένδρα ελιάς με δύο λόφους, που πιθανόν να αντιπροσωπεύουν τις Αιγυπτιακές πυραμίδες αλλά πιθανόν να αντιπροσωπεύουν και τα δυο ψηλά βουνά της Κρήτης, Λευκά όρη και Ψηλορείτη. Από το 1833 και μετά το σήμα της εφημερίδας ξαναγίνεται δύο δένδρα και ένα κάστρο μέχρι τον Ιανουάριο του 1834. Από τον Ιανουάριο του 1834 και μετά δεν υπάρχει σήμα στην εφημερίδα.
Στην Ελλάδα σήμερα σώζονται μόνο δεκατέσσερα (14) πρωτότυπα φύλλα στο Ιστορικό αρχείο Κρήτης (Χανιά) και ένα (1) στη Βικελαία Βιβλιοθήκη (Ηράκλειο). Δυστυχώς το επίσημο κράτος και πάλι αδιαφορεί για την συλλογή των φύλλων της εφημερίδας, που αποτελεί πρωτογενή ιστορική πηγή και επαφίεται στο μεράκι των ιδιωτών για την συλλογή της.
Σημείωση: Βιβλιογραφία από το βιβλίο του Παπαδάκη Χαρίδημου Α. «Οι Αφρικανοί στην Κρήτη-Χαλικούτες»
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου