Λαική Τέχνη

Η ΚΡΗΤΗ και όλες οι άλλες περιφέρειες της Ελλάδος έχει άξια λόγου παράδοση λαϊκής τέχνης, που είναι τόσο παλιά όσο και ο πολιτισμός του νησιού. Από την νεοελληνική ήδη εποχή, όπως μαρτυρούν τα τόσα αρχαιολογικά ευρήματά της, στην Κρήτη υπήρχε ανεπτυγμένη χειροτεχνία, που διατηρήθηκε και μέχρι σήμερα παρά την μεγάλη ανάπτυξη ομοειδών βιομηχανικών προϊόντων.
Ο κρητικός λαός ήταν υποχρεωμένος, σε όλη την διάρκεια της ιστορίας του, να θεραπεύη τις ανάγκες του μόνος του, εξ αιτίας των σκληρών συνθηκών δουλείας που βρισκόταν. Έτσι κατώρθωσε να αναπτύξη σε μεγάλο βαθμό τις χειροτεχνικές του δημιουργίες, ώστε να παρέχη ένα σημαντικό πρόσθετο εισόδημα στην ζωή και να καλύπτη τις άμεσες ανάγκες του σε είδη ρουχισμού και οικιακής χρήσεως. Δεν υπήρχε κρητικό σπίτι που να μην είχε το «αργαστήρι» «τελάρο» του (αργαλειός). Ήταν το πρώτο και απαραίτητο εργαλείο κάθε γυναίκας. Αυτή η χωρική γυναίκα διατήρησε την πατροπαράδοτη τεχνική αρμονία στην σύνθεση, στα χρώματα και στα σχέδια. Αυτή διαφύλαξε μέσα της τις μορφές και τα σχήματα, κατά την μακρόχρονη κατοχή της Κρήτης από τους ξένους δυνάστες, ένα μεγάλο μέρος της εθνικής ψυχής.
Εκτός όμως από την υφαντική σημαντική ανάπτυξη είχε και η πλεκτική και η κεντητική. Πολύ χαρακτηριστική άλλωστε είναι και η «κρητική βελονιά» με τα υπέροχα σχέδια και τους ωραίους χρωματισμούς.
Άλλες αξιόλογες χειροτεχνικές εκδηλώσεις ήταν η μαχαιροποιϊα, πηγή σημαντικού εισοδήματος της δυτικής προπάντων Κρήτης, η αργυροχοϊα, η κανιστροπλεκτική. Με αυτήν απασχολούνταν άλλοτε περισσότερο οι χωρικές, που χρησιμοποιούσαν στελέχη κορμών σίτου ή καλάμια, τις λεγόμενες «ράπες». Τα συνηθισμένα μεγάλα καλάθια ήταν έργο ανδρικών χεριών. Η ξυλογλυπτική, που ήταν συνυφασμένη με την θρησκευτική, την βυζαντινή παράδοση, βρίσκει την αποθέωσή της στα τέμπλα των εκκλησιών, στους άμβωνες και τους δεσποτικούς θρόνους και τέλος στην κατασκευή της λύρας. Το είδος αυτό της τέχνης έχει περιορισθή σε ελάχιστα χέρια, λόγω και της περιωρισμένης χρήσεως της λύρας, που έχει αντικατασταθή με το βιολί. Η λαϊκή τέχνη χωρίζεται στην χωρική και την αστική λαϊκή τέχνη.
Η αστική είναι η εξέλιξη της χωρικής, με μικρές επιρροές απ’έξω, ιδίως από την Βενετία. Και οι δύο πάντως προσελκύουν τον γενικό θαυμασμό, γιατί είναι δημιούργημα ατομικής προωτοβουλίας, που με αποστολικό ενθουσιασμό και πίστη διατηρήθηκε στους αιώνες.
Δυστυχώς ο σημερινός τεχνικός πολιτισμός εκμηδένισε την χειροτεχνική παραγωγή. Μόνο στον αγροτικό πληθυσμό βλέπομε ακόμα τα τελευταία δείγματα των προϊόντων της.

"Στο Θραψανό κάνουν σταμνιά κι ο κόσμος τα ψωνίζειΚαι πίνει δροσερό νερό και τόνε σποταλίζει".

Μαντινάδες του αργαλειού

Χαράς τση το τσή μάνας σου που σ’έμαθε να φαίνης

Κι όντε κτυπάς το πέταλο το νού τ’ ανθρώπου παίρνεις.
Μαλαματένιο τ’ αργαλειό και φίλντισι το κτένι

Και μια κοπέλλα λυγερή που τραγουδά και φαίνει.

Τιμή μεγάλη και τρανή που’ν’ αργαλειός στο σπίτι,

Το κάθε δόντι του κτενιού αξίζει μαργαρίτη.
Χτύπα τα πέταλα γερά και κάμε τα προυκιά σου

Σφιχτό για νάναι το πανί νάχης την ζεστασιά του.

Πώς ρέγομαι τον αργαλειό κι όντε κτυπά το κτένι

Και μια κοπέλλα όμορφη να τραγουδά, να ‘φαίνη.
Το κένημα ‘ναι γλέντισμα κι η ρόκα ‘ναι σεριάνι

Και ο παντέρμος αργαλειός είναι σκλαβιά μεγάλη.

Όλη ‘ναι η θάλασσα αργαλειός
Κι η Κρήτη κάθεται κι υφαίνει.

Ν. ΚΑΖΑΝΤΖΑΚΗΣ

από το διαδίκτυο