Στο νησί των γενναίων

Δεν είναι απλώς νησί, ούτε καν μια μικρή αυτόνομη χώρα. Η Κρήτη είναι μια ήπειρος σε σμίκρυνση και η φύση της είναι αποτέλεσμα μιας θεϊκής συνωμοσίας που αποφάσισε να τοποθετήσει εδώ αμμόλοφους και φαράγγια, φοινικόδαση και ψηλά βουνά, παραλίες με πολυνησιακό DNA και απέραντα οροπέδια. Το ανθρώπινο αποτύπωμα, πάλι, άφησε μερικούς από τους συγκλονιστικότερους αρχαιολογικούς χώρους στον κόσμο, ιστορικά μοναστήρια, μιναρέδες και συναγωγές, μεσαιωνικές πολιτείες και μικρά χωριά. Δραστική ουσία, βέβαια, είναι πάντα η ιδιόμορφη ψυχή και κουλτούρα της, η οποία και κάνει τον επισκέπτη να θέλει να γυρίζει σε αυτό το νησί ξανά και ξανά. 

Ο Βορράς

Το Ηράκλειο θα μπορούσε να πει κανείς ότι τα τελευταία χρόνια έχει υποβληθεί σε πλαστική εγχείρηση και το αποτέλεσμα είναι επιτυχημένο. Η πεζοδρόμηση της οδού 25ης Αυγούστου έδωσε επιπλέον ακτινοβολία στα δύο ορόσημα της πόλης, τη μοναδικής ομορφιάς εκκλησία του Αγίου Τίτου και την εκθαμβωτική Λότζια, ενώ η αισθητική αναβάθμιση της παραλίας προσέδωσε στην πόλη κοσμοπολίτικη αύρα. Προσθέστε σε αυτό την αέναη ζωή στους πεζόδρομους και τις πλατείες της, έναν συνωστισμό από καταστήματα, bar-restaurant και καφενεία και έχετε μια γοητευτική νησιωτική «μητρόπολη». Με επίκεντρο το Ηράκλειο, οι επιλογές για εικόνες και εμπειρίες είναι αμέτρητες: αρχαιολογικό σαφάρι στην Κνωσσό, ρακί και ντόπια εδέσματα στην πλατεία του πρότυπου χωριού Αρχάνες, βουτιές στα τιρκουάζ νερά των κολπίσκων της Χερσονήσου, ψητή πέστροφα με φόντο την καταπράσινη λίμνη στο Ζαρό.

Το Ρέθυμνο, από την άλλη, συνεπαίρνει τον ταξιδιώτη αφού η παλιά πόλη του, μεγάλη και δαιδαλώδης, χαρακτηρίζεται από υπερχείλιση ζωής: Δίπλα στο Νερατζέ Τζαμί, τη Φορτέτσα, τη βενετσιάνικη κρήνη Ριμόντι και τη Λότζια, δίπλα στα αρχοντικά με τα μαρμάρινα θυρώματα με τις λατινικές επιγραφές, υπάρχει ένα παράλληλο σύμπαν που αποτελείται από παραδοσιακά κουρεία, ρακάδικα, μποέμ μπαρ και άλλα μικρά μυστικά της ρεθυμνιώτικης ζωής. Στην ενδοχώρα του νομού, αξίζει να ανεβείτε ως τα Ανώγεια, την πατρίδα του Ξυλούρη, να οδηγήσετε ως το οροπέδιο της Νίδας με το εξωγήινο τοπίο, να περιηγηθείτε σε όλη την επαρχία Μυλοποτάμου, αλλά και να επισκεφτείτε την φρουριακή μονή Αρκαδίου που εκτός από σύμβολο ελευθερίας, έχει μοναδική αρχιτεκτονική και αυλή που μαγεύει.

Ο Νότος 

Με άλλο άρωμα και κλίμα, κάτι που οφείλεται τόσο στο Λιβυκό Πέλαγος όσο και στους ρυθμούς της ζωής, ο Νότος σε υποχρεώνει να χαλαρώσεις. Από τον παραλιακό Λέντα, στον Νομό Ηρακλείου και τον Δυτικό (ή Δισκό, όπως τον ονομάζουν οι ντόπιοι) στην παραλία του οποίου υπάρχουν ακόμα χίπις, ώς τον καταπράσινο κάμπο της Μεσαράς και τη Φαιστό, που επιβεβαιώνει όπως και τόσοι άλλοι αρχαιολογικοί χώροι της Ελλάδας ότι οι αρχαίοι έκτιζαν πάντα σε μοναδικές τοποθεσίες, η νότια Κρήτη είναι ένα φυσικό ηρεμιστικό για το μυαλό και το σώμα.

Στο νότιο Ρέθυμνο, το ιδανικότερο μέρος για να αποβάλεις τις αστικές τοξίνες είναι ο Αγιος Παύλος. Η διάφανη λαμπερή θάλασσα, η γκρι σκούρα άμμος, και μία αίσθηση γλυκιάς απομόνωσης είναι τα συστατικά του, ενώ στη διπλανή παραλία με τους αμμόλοφους, το καλοκαίρι αποκτάει εξωτική επίγευση. Οδηγώντας δυτικότερα, ο επισκέπτης ανακαλύπτει και άλλες απέραντες παραλίες: την Τριόπετρα με τους τεράστιους βράχους, τις εντυπωσιακές Λίγκρες και, φυσικά, τη διάσημη Πρέβελη.

Διαμονή & Γεύσεις

Από πολυτελή resort ως αγροτουριστικούς ξενώνες, στην Κρήτη οι επιλογές διαμονής είναι αμέτρητες: Στο Ηράκλειο, στο ανακαινισμένο Galaxy Hotel (www.galaxy-hotel.com),  στην Αμμουδάρα στο Candia Maris (www.maris.gr),  στις Αρχάνες στο Kalimera Archanes Village, μέλος των Historic Hotels of Europe (www.archanes-village.com).  Στη Χερσόνησο, στο Αldemar Royal Mare Village & Thalasso (www.aldemarhotels.com).  Στo Ρέθυμνο, στις σουίτες του Avli Lounge Apartments, στην παλιά πόλη (www.avli.gr).  Στην επαρχία Μυλοποτάμου, στο Εναγρον, υπόδειγμα αγροτουριστικής μονάδας (www.enagron.gr)  και έξω από τα Ανώγεια, στο εντυπωσιακό Delina Mountain Resort (www.delina.gr).  Στον Αγιο Παύλο, στα studios του Cavos Melissa ? 3 από τα οποία έχουν οντά - με θέα στο Λιβυκό πέλαγος (www.agiospavloshotel.com).  

Το φαγητό στην Κρήτη είναι γιορτή και η τοπική κουζίνα πολύ νόστιμη. Στο Ηράκλειο, δοκιμάστε γαριδόσουπα και φρέσκο ψάρι στα Θαλασσινά (Καλών Λιμένων 27, 2810 251378) και κρέας στις Παρασιές (Πλατεία Ιστορικού Μουσείου, 2810 225009). Στην Ανω Χερσόνησο, κατσίκι και αρνί οφτό, αλλά και ανθόγαλο με ζυμωτό ψωμί στα Πέτρινα (28970 21976). Στις Αρχάνες, ντολμαδάκια και κρεατότουρτα στον Λύκαστο (2810752433). Στον Ζαρό, πέστροφα στη Λίμνη, δίπλα στις όχθες της τεχνητής λίμνης Βοτόμου (28940 31338). Θεσμό της κρητικής γαστρονομίας αποτελεί η Αυλή στο Ρέθυμνο (www.avli.gr)  σε βενετσιάνικο αρχοντικό με δροσερό και κατάφυτο κήπο, όπου εκτός από εστιατόριο στεγάζει επίσης το deli -παντοπωλείο Raw Materials αλλά και το ρακάδικο Raki Baraki. Στην Αγία Γαλήνη, δοκιμάστε ξιφία με λεπτοκομμένα λαχανικά στον Κώστα (28320 91323). Στο χωριό Κάτω Πόρος, αναζητήστε την καλτ ταβέρνα Σάρακας, για την ιδιαίτερη ατμόσφαιρά της.

ΜΑΡΘΑ ΚΟΡΙΝΘΙΟΥ

Μια Γερμανίδα περπατάει στην Κρήτη

«Διέσχισα τα Σφακιά, ακολουθώντας το βλέμμα της Ιωάννας Καρυστιάνη. Στον κεντρικό δρόμο, πάνω από τον Καλλικράτη, βρήκα την ατμόσφαιρα των βιβλίων της. Αναζήτησα επιπλέον διαδρομές και πληροφορίες στη Δημοτική Βιβλιοθήκη Χανίων. Βρήκα κείμενα του Μυριβήλη από το 1956, όπου φαίνεται καθαρά πώς ένας Έλληνας διανοούμενος έρχεται σε επαφή με τις αγριότητες εκείνης της εποχής. Τέλειωσα το βιβλίο μου με ένα κείμενο του Λακαριέρ για τον Άγιο Ιωάννη - το τελευταίο χωριό της Κρήτης, ύστερα από την κάτω χώρα Σφακίων, μετά το Φραγκοστάφυλο. Ο Λακαριέρ περιγράφει τη συγκινητική φιλοξενία των Κρητικών, που έχει όμως και τη σκοτεινή πλευρά της - μίσος αγιάτρευτο, νυχτερινές βάρδιες για τους νεκρούς. Αυτό το αναμάσημα του μίσους δεν θα το νιώσει ο ξένος. Εκεί που τα καταπιεσμένα πάθη κοχλάζουν θα δει μόνο γενναιοδωρία».

Το βιβλίο της Μικαέλας Πρίντσινγκερ για την Κρήτη είναι ένας ιδιόρρυθμος ταξιδιωτικός οδηγός. Αποτελείται από ειλικρινείς διαδρομές στα χωριά της Κρήτης, όχι από κλισέ ηλιοβασιλέματα. Στα ταξίδια της δεν είχε για οδηγό ξενοδόχους και ταξιδιωτικά γραφεία, αλλά τη λογοτεχνία και τα περιηγητικά κείμενα που γράφτηκαν για την Κρήτη.

Τα κείμενα τής άνοιξαν πόρτες που συνήθως προσπερνάμε στα ταξίδια μας. «Για παράδειγμα, γνώρισα τη νύφη του Αλέξανδρου Βενετικού, τη Μάργκιτ Βενετικός, μια Γερμανίδα που έχει σήμερα στα χέρια της γράμματα του Χένρι Μίλερ». Ο Βενετικός, μας υπενθυμίζει,  ήταν ο φύλακας της Φαιστού, όταν ο Μίλερ επισκέφτηκε τους αρχαιολογικούς χώρους, το 1939, λίγο πριν ξεσπάσει ο Δεύτερος Παγκόσμιος. Κι ενώ στην αλληλογραφία του με τον Λόρενς Ντάρελ ο Μίλερ μιλάει ειρωνικά για τους διανοούμενους της Κρήτης (αναφέρεται στον Αλεξίου ως Τσου Τσου) γράφει με θαυμασμό για τον Βενετικό και για άλλους απλούς ανθρώπους που συνάντησε στο δρόμο του.

Το βιβλίο της Πρίντσινγκερ εντάχτηκε με επιτυχία σε μια σειρά του εκδοτικού οίκου Suhrkamp, που ξεναγεί τους αναγνώστες σε πόλεις όπου έχουν ταξιδέψει και εργαστεί συγγραφείς. Κι έχει πολύ μεγάλο ενδιαφέρον τόσο για τους Γερμανούς, όσο και για τους Έλληνες που γνωρίζουν συνήθως μόνο τα στερεότυπα της κρητικής μαγειρικής και θα ‘θελαν να σκαλίσουν λίγο το υπέδαφος της γνώσης τους.

Χρειάστηκε ένα χρόνο δουλειάς, μαζί με την έρευνα, για την ολοκλήρωση του έργου κι ένα μήνα in situ για την επιβεβαίωση των πληροφοριών. Πέρασε από την Κνωσό, το Λασίθι, τον Άγιο Νικόλαο, το Αρκάδι κι έφτασε ώς το Αμάρι. Έκανε βόλτες στα χνάρια του Βενιζέλου: από το σπίτι του στη Χαλέπα -άγνωστο στους τουρίστες- ώς τη Θέρισο, το χωριό της μητέρας του. Αφιέρωσε ένα ολόκληρο κεφάλαιο στο Γαλατά – που τόσο συστηματικά περιφρονούν οι τουριστικοί οδηγοί. Αναφέρθηκε στη γερμανική ήττα, στη μάχη της Κρήτης.

Ως αληθινή περιηγήτρια, η Πρίντσινγκερ δεν ενδιαφέρεται για την εξιδανίκευση, αλλά για την παραγωγή νοήματος και ιστορικής συνοχής. Ως συστηματική μεταφράστρια της ελληνικής λογοτεχνίας στη Γερμανία, δεν κρύβει ότι ενδιαφέρεται και για περισσότερες μεταφράσεις ελληνικών κειμένων, ότι ελπίζει ότι το βιβλίο μακροπρόθεσμα θα δουλέψει και προς αυτή την κατεύθυνση. «Η Μάρω Δούκα», λέει, «είχε γράψει τους “Αθώους και Φταίχτες”, ένα βιβλίο για την ιστορία των Χανίων που δεν μεταφράστηκε ποτέ στα Γερμανικά».

Η σχέση της με την Ελλάδα θυμίζει επίσης ωραία μυθιστορήματα που παραμένουν αμετάφραστα: «Ο πατέρας μου ήταν μελαχρινός, πράγμα σπάνιο για Αυστριακό, και του άρεσε να διηγείται ιστορίες. Κυκλοφορούσε σαν Κρητικός, μ’ ένα μαντίλι στο κεφάλι, και στην κομμώτριά του έλεγε ότι κατάγεται από τη Θεσσαλονίκη. Για να διδαχτεί από τα ψέματά του, τον αναγκάσαμε να μας πάει εκεί, στη Βόρεια Ελλάδα, τη μυθική του πατρίδα». Στη Θεσσαλονίκη η Μικαέλα ερωτεύτηκε τον ήχο της ελληνικής γλώσσας -κι έναν Έλληνα- σπούδασε βυζαντινολογία και ασχολήθηκε τελικά με τη μετάφραση. «Φαίνεται πως έψαχνα μια άλλη γλώσσα για να επινοήσω έναν άλλο εαυτό» λέει σήμερα. «Αλλά βρήκα μόνο τον παλιό μου εαυτό σε ελληνική μετάφραση»…

Αυτή η κινητή εικόνα της ακίνητης αιωνιότητας

Λένε ότι ο άνθρωπος πεθαίνει δύο φορές την μια όταν κλείσει τα μάτια του και την άλλη όταν ξεχαστεί απο τους ζωντάνους όμως ο Χατζημιχάλης Νταλιάνης και οι 300 και παραπάνω άντρες του είναι αποφασισμένοι να μην αφήσουν κανένα να τους ξεχάσει. Μπορεί στα σχολικά βιβλία να μην γράφεται λέξη γι΄ αυτούς μπορεί σχεδόν κανένας να μην άκουσε για την άνιση μάχη τους στο Φραγκοκάστελο μπορεί οι εγκυκλοπαίδειες να μην αφιέρωσαν ένα λήμα στις χιλιάδες σελίδες τους όμως κάθε χρόνο κάποια πρωινά εκεί στα τέλη του Μάη αρχές Ιούνη,εμφανίζεται ολόκληρη στρατιά αρματωμένη από ανθρώπινες σκιές να προελαύνει προς την θάλασσα, πάνω από το καστέλι. Και όλα δείχνουν παράταιρα με την πρώτη ματιά . Ενα κάστρο στην επαρχία Σφακίων στην μέση του πουθενά χωρίς εμφανή στρατηγική σημασία , ένας αγωνιστής απο το Δελβινάκι της Ηπείρου να μάχεται και να σκοτώνεται έξω απο τα τείχη του κάστρου αυτού με τους Ηπειρώτες συμπολεμιστές του στα 1828 και στον ορίζοντα να χορεύουν Δροσουλίτες... Οι Δροσουλίτες σε λίγες ώρες θα είναι και πάλι στο κάστρο....

Παραδοσιακά Χωριά

Τοποθεσίες αξιόλογης μοντέρνας αρχιτεκτονικής υπάρχουν αρκετές στα Χανιά, όπως τα νεοκλασικά κτίρια του σπιτιού του Βενιζέλου και του Πρίγκιπα Γεωργίου στη Χαλέπα.

Τα χωριά της Κρήτης αναμιγνύουν τα αρχιτεκτονικά ρεύματα από τα Μινωικά χρόνια ως τη σύγχρονη εποχή. Η παραδοσιακή αρχιτεκτονική είναι ευκολότερο να εντοπιστεί στα χωριά που σήμερα είναι ακατοίκητα.

Ένα τέτοιο χωριό είναι η Αράδενα, στα Σφακιά κι ένα άλλο οι Μύλοι, στο Ρέθυμνο. Στο χωριό Μαρουλάς, κοντά στο Ρέθυμνο υπάρχουν ερείπια οικοδομημάτων που χτίστηκαν σε διαφορετικές εποχές. Το πανέμορφο χωριό της Αργυρούπολης έχει χτιστεί πάνω σε αρχαία πόλη (Λάππα) κι έχει εξαιρετικά δείγματα από πολλές και διαφορετικές ιστορικές περιόδους.

Ένα ιδιόμορφο δείγμα αρχιτεκτονικής, που παρουσιάζεται σε κάποια σημεία της Κρήτης είναι τα μιτάτα (χώροι παραγωγής τυριού). Αυτά αποτελούνται από ένα κυκλικό πέτρινο χώρο κατασκευασμένο από επεξεργασμένες πέτρες τοποθετημένες η μια δίπλα στην άλλη έτσι ώστε να σχηματίζουν κύκλο που κλείνει προς το κέντρο.

Πηγή: crete TOURnet